Η στρατηγική της κομμουνιστικής απελευθέρωσης στο προσκήνιο

Γιατί κομμουνισμός και ποιός κομμουνισμός;

Ο χαρακτήρας της επανάστασης.

Ο δρόμος από το σήμερα στο αύριο.

Επαναστατική κατάσταση και κρίση.

Το παρακάτω κείμενο αποτελεί το Γ. Κεφάλαιο των Θέσεων και Προγραμματικών Αρχών που ενέκρινε το ιδρυτικό συνέδριο της "Κομμουνιστικής Απελευθέρωσης":

Γ. Κεφάλαιο: Η στρατηγική της κομμουνιστικής απελευθέρωσης στο προσκήνιο

Γ.1 Γιατί κομμουνισμός; 

Η κομμουνιστική απελευθέρωση στο σήμερα θεμελιώνεται στην ίδια την πραγματικότητα, και εδράζεται σε 4 συγκεκριμένους πυλώνες:

1) Το δίλλημα κομμουνισμός ή βαρβαρότητα είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Δεν έχει υπάρξει άλλη περίοδος ιστορικά όπου η ανθρωπότητα να βιώνει μεγαλύτερη απόσταση από τις ανάγκες, τις επιθυμίες και τα συμφέροντα της και την βαρβαρότητα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Ο καπιταλισμός σήμερα απέχει πολύ από την εποχή που δήθεν υποσχόταν ευημερία, ανάπτυξη και ειρήνη. Αντίθετα, σήμερα το μόνο που έχει να υποσχεθεί είναι κρίσεις πολλαπλών τύπων, φτώχεια, εξαθλίωση, πολέμους, μετανάστευση, μόνιμη αβεβαιότητα και ανεξέλεγκτη καταστροφή της φύσης. Τίποτα από τα παραπάνω δεν είναι κάποια «κομμουνιστική υπερβολή», αλλά η ωμή πραγματικότητα του σύγχρονου καπιταλισμού που στηρίζει την κυριαρχία του στην καταστολή και στον φόβο για τα χειρότερα που έρχονται.

2) Οι αντικειμενικές δυνατότητες να ζήσουμε αλλιώς. Ένας μέσος εργαζόμενος στις ΗΠΑ μπορεί σήμερα να παράγει μέσα σε 11 ώρες όσα προϊόντα παρήγαγε ο παππούς του το 1950 σε 40 ώρες. Και όμως, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια μεγάλη ιστορική αντίφαση: Ενώ η τεχνολογική πρόοδος, η αντικατάσταση μονότονων ή βαριών εργασιών από την αυτοματοποίηση, μπορεί και θα έπρεπε να οδηγήσει στη ριζική μείωση των ωρών και των ετών εργασίας, στην εξαφάνιση της ανεργίας, στην απελευθέρωση χρόνου για ζωή, πολιτισμό, δημιουργία και κοινωνική προσφορά, έγινε το αντίθετο. Ο ελεύθερος χρόνος χάθηκε, ενώ η εργασία έγινε ακόμη πιο καταναγκαστική και αποξενωτική. Από την άλλη, ο πλούτος που παράγει η ανθρωπότητα συνολικά –υπολογίζεται σε 80 τρισ. δολ. παγκόσμια– αρκεί και με το παραπάνω για να έχει επαρκές εισόδημα και αξιοπρεπή κατοικία κάθε κάτοικος του πλανήτη, για να εξαλειφθεί ο υποσιτισμός, να καταπολεμηθούν υγειονομικές μάστιγες, να εξασφαλιστεί δημόσια, δωρεάν και υψηλής στάθμης υγείας για όλους, να στηριχτεί η πολιτιστική δημιουργία. Οι δυνατότητες διεθνούς επικοινωνίας, μετακίνησης και πληροφόρησης επιτρέπουν περισσότερο από ποτέ την ισότιμη συνεργασία λαών και χωρών σε όλα τα επίπεδα, την υπέρβαση των δυσκολιών που θέτουν εκ των πραγμάτων τα περιορισμένα όρια κάθε μεμονωμένου κράτους, τον διαμοιρασμό χρήσιμων γνώσεων και πληροφοριών –άρα την ακόμη πιο σημαντική πρόοδο της επιστήμης και της τεχνικής-, την αντιμετώπιση προβλημάτων που έχουν παγκόσμιο χαρακτήρα (π.χ. περιβάλλον). Αλλά και αυτές οι δυνατότητες, για να μετουσιωθούν σε ζώσα πραγματικότητα, πρέπει να απελευθερωθούν από τα καπιταλιστικά δεσμά που τις καταπνίγουν ή τις διαστρέφουν.

3) Οι υποκειμενικές δυνατότητες να ζήσουμε αλλιώς. Την ίδια στιγμή, εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο συνειδητοποιούν ότι ο καπιταλισμός δεν είναι μονόδρομος – δεν μπορεί να αποτελεί το «τέλος της ιστορίας». Στην εποχή μας, υπάρχει δυνατότητα ο κομμουνισμός να προβληθεί ως μια ρεαλιστική προοπτική πρώτα και κύρια γιατί υπάρχει περισσότερο από ποτέ το κοινωνικό υποκείμενο που μπορεί να τον υλοποιήσει: η σύγχρονη εργατική τάξη του χεριού και του πνεύματος. Οι εργάτες μπορούν να κατανοήσουν από την πείρα τους ποιος είναι ο πραγματικός παραγωγός του κοινωνικού πλούτου. Μπορούν να κατανοήσουν ότι το περιττό βάρος είναι οι κεφαλαιοκράτες, ότι η κοινωνία μπορεί να λειτουργήσει χωρίς ιδιοκτήτες μέσων παραγωγής, χωρίς τα αφεντικά και τον εργοδοτικό δεσποτισμό. Η σημερινή εργατική τάξη, είναι πιο πολυάριθμη, πιο πολυσύνθετη, πιο πολυεθνική, πιο μορφωμένη από ποτέ, με εκτεταμένο συνδυασμό πνευματικής-χειρωνακτικής εργασίας, κάτι που είναι ένα ασύγκριτο πλεονέκτημα σχετικά με τις αρχές του 20ου αιώνα που η εργατική τάξη ήταν μια δυναμική μειοψηφία, και η επανάσταση ανάμεσα στα άλλα έπρεπε να επιλύσει πολύ σοβαρά τεχνικά και πολιτιστικά προβλήματα, αναζητώντας λύσεις από τον αστικό κόσμο. Σήμερα, τα προβλήματα αυτά μπορούν να λυθούν «εκ των έσω», και ο κομμουνισμός να προβάλλει σαν ρεαλιστική δυνατότητα, γιατί η σύγχρονη εργατική τάξη μπορεί να αποτελέσει το κοινωνικό υποκείμενο που έχει ανάγκη και συμφέρον από την επανάσταση μέχρι τέλους, από την προοπτική της κομμουνιστικής απελευθέρωσης.

4) Οι πιο προωθημένες εμπειρίες της ταξικής πάλης. Διατυπώνονται όλο και πιο έντονα τα ερωτήματα: «Υπάρχει άλλος δρόμος;», «Μπορούμε να ζήσουμε έξω από την ΕΕ;», «Υπάρχει, και ποια είναι, η συνολική εναλλακτική λύση στον καπιταλισμό;». Οι απαντήσεις που δίνονται στα ερωτήματα αυτά καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα ριζοσπαστικών λύσεων, οι οποίες δύσκολα προσπερνούν την κομμουνιστική απελευθέρωση και ακόμη πιο δύσκολα αποδεικνύουν ότι υπερέχουν απέναντί της. Το κίνημα που «έρχεται, εξαφανίζεται και ξανάρχεται», οι περιοδικές εξεγέρσεις ή αψιμαχίες, παρά τον ενίοτε «τυφλό» ή και περιορισμένο χαρακτήρα τους, αναπτύσσονται παράλληλα με τις πιο πολιτικές και συνειδητές -όσο και ανεπαρκείς ακόμα- αντικαπιταλιστικές αναζητήσεις, που εμφανίζονται από την αυγή του 21ου αιώνα. Αναζητήσεις που, αν και αδυνατούν ακόμα να μετατραπούν σε ανεξάρτητο ηγεμονικό κοινωνικό ρεύμα, αμφισβητούν –μειοψηφικά έστω, και με όλες τις αντιφάσεις τους– θεμελιώδεις αξίες και προτάγματα του καπιταλισμού. Είναι η αργή έστω στροφή που η τάση εργατικής χειραφέτησης πραγματοποιεί, αναζητώντας μια αυτοτελή πολιτική παρουσία με ηγεμονική φιλοδοξία και στόχευση. Ωστόσο, αντικαπιταλισμός δεν σημαίνει σε όλες τις περιπτώσεις και κομμουνισμός. Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος της ανάγκης ύπαρξης ενός επαναστατικού κομμουνιστικού κόμματος που θα προβάλλει μέσα στους αγώνες και τις αναζητήσεις τις αντικαπιταλιστικές - κομμουνιστικές απαντήσεις για το σήμερα και το αύριο.

Διατυπώνουμε συνεπώς τη θέση ότι η κομμουνιστική απελευθέρωση αποτελεί δυνατότητα της κοινωνίας που στηρίζεται στις τάσεις που ενυπάρχουν στον σύγχρονο καπιταλισμό, οι οποίες τείνουν να σπάσουν το εκμεταλλευτικό του περίβλημα, και επιδιώκει την ανάπτυξη και τον μετασχηματισμό τους σε ανώτερο επίπεδο με κριτήριο τις ανθρώπινες ανάγκες. Οι σημερινοί δρώντες άνθρωποι, το υποκείμενο της ιστορίας, μπορούν να υπερβούν τους αντικειμενικούς περιορισμούς και την κυριαρχία του συστήματος σε όλα τα πεδία, με βάση τις παραγωγικές, επιστημονικές και τεχνολογικές δυνατότητες της εποχής, τις κατακτήσεις της σκέψης και του πολιτισμού, την μέχρι τώρα συσσωρευμένη εμπειρία του επαναστατικού και κομμουνιστικού κινήματος. Δυνατότητα που μπορεί να υλοποιηθεί μόνο αν δράσουν οι άνθρωποι με πρόγραμμα και οργάνωση.

Γ.2. Ποιος κομμουνισμός όμως;

Για εμάς η κομμουνιστική οργάνωση της κοινωνίας είναι κατά βάση απάντηση στις σύγχρονες ανάγκες των ανθρώπων, επομένως «έρχεται κυρίως από το μέλλον», στηριζόμενη στις σύγχρονες δυνατότητες που προσφέρει η ανάπτυξη της επιστήμης και των παραγωγικών δυνάμεων. Ωστόσο, δεν αποφεύγουμε τη συζήτηση για την ιστορία των κοινωνικών αγώνων και των εργατικών και σοσιαλιστικών επαναστάσεων. Ίσα ίσα, έχουμε την πεποίθηση ότι μελετώντας σε βάθος την εμπειρία της ήττας του κομμουνιστικού κινήματος γινόμαστε δυνατότεροι και όχι πιο αδύναμοι, εξοπλιζόμαστε με νέα επιχειρήματα αντί να απογοητευόμαστε. Αποτιμούμε αυτή την εμπειρία με απεριόριστη εκτίμηση στους αγωνιστές που έδωσαν την ψυχή, ακόμη και τη ζωή τους για τα κομμουνιστικά ιδανικά, και με κριτήριο την επιτυχία της νέας «εφόδου στον ουρανό» που έχει ανάγκη η εργατική τάξη της εποχής μας. Βασιζόμαστε γι’ αυτή την αποτίμηση στην αλληλεπίδραση «αντικειμενικού-υποκειμενικού», στην αλήθεια ότι οι άνθρωποι δημιουργούν τις περιστάσεις, ακριβώς όπως οι περιστάσεις δημιουργούν τους ανθρώπους. Αντλούμε πείρα και συμπεράσματα τόσο από τα επιτεύγματα των επαναστάσεων όπου αυτές νίκησαν, όσο και από τα αποτελέσματα της επικράτησης του καπιταλισμού όπου οι επαναστάσεις ηττήθηκαν. Θεωρούμε κομμάτι μας την Οκτωβριανή Επανάσταση, την Εθνική Αντίσταση, το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και τον ΔΣΕ, τις επαναστάσεις όπου γης (Κίνα, Κούβα, κ.α.). Παρά την κατάληξή τους, προσέφεραν πολύ σημαντικές θετικές αλλαγές στις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων και κυρίως έφεραν στο προσκήνιο την δυνατότητα για μια ριζικά διαφορετική ζωή και οργάνωση της κοινωνίας.

Δεν κλείνουμε τα μάτια μπροστά στις ελλείψεις, τις αντιφάσεις, τους στρεβλούς δρόμους και πρακτικές που ενυπήρχαν στις κοινωνίες του «υπαρκτού σοσιαλισμού». Αντιθέτως, προσεγγίζουμε την ιστορία των σοσιαλιστικών εγχειρημάτων ψύχραιμα και κριτικά, χωρίς εξιδανίκευση, ούτε αμυντική διάθεση. Στόχος μας είναι να μην επαναλάβουμε τα λάθη του παρελθόντος που οδήγησαν στο σταδιακό εκφυλισμό των επαναστάσεων σε ιδιότυπα εκμεταλλευτικά καθεστώτα, τη μετατροπή των επαναστατικών κομμάτων που διαφώτισαν, ενέπνευσαν και οργάνωσαν τις μάζες, σε γραφειοκρατικούς, εξουσιαστικούς μηχανισμούς που κατέπνιγαν την κριτική και τη συντροφική, δημοκρατική συζήτηση καταλήγοντας στο να εμποδίζουν τη χειραφέτηση των μαζών.

Η δημιουργική αξιοποίηση της διπλής εμπειρίας της νίκης και της ήττας της μεγάλης Οκτωβριανής Επανάστασης του 1917, αποτελεί όρο και προϋπόθεση για την επιτυχία κάθε νέας κομμουνιστικής προσπάθειας, στη σημερινή δυστοπική εποχή του ολοκληρωτικού καπιταλισμού. Οι μπολσεβίκοι και ο Λένιν νίκησαν τον Οκτώβρη του 1917 γιατί είχαν: α) επίκαιρη – επαρκή ανάλυση για τον καπιταλισμό της εποχής τους, β) στρατηγική στόχευση την εργατική εξουσία και τον σοσιαλισμό – κομμουνισμό, γ) επαναστατική τακτική απέναντι στον Κερένσκι και τον πόλεμο, δ) διέκριναν τον επαναστατικό ρόλο της εργατικής Τάξης και των Σοβιέτ των εργατών – φτωχών αγροτών – στρατιωτών και κυρίως ε) μάχιμο επαναστατικό κόμμα συντρόφων ομοϊδεατών, με υψηλό αλληλοσεβασμό και αλληλεγγύη μεταξύ τους, ακόμη και στις διαφωνίες τους.

Ο Κόκκινος Οκτώβρης ηττήθηκε τελικά γιατί, με σημείο καμπής την επικράτηση της σταλινικής ηγεσίας έχασε την επαναστατική προωθητική του δύναμη, στη σκληρή ταξική πάλη που μαινόταν στην κρίσιμη μεταβατική περίοδο προς το σοσιαλισμό – κομμουνισμό. Σε ένα περιβάλλον πολύ δύσκολων αντικειμενικών συνθηκών (οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική καθυστέρηση της Ρωσίας, ασφυκτική ιμπεριαλιστική περικύκλωση και εμφύλιος πόλεμος, δυσμενής διεθνής συσχετισμός κ.α.) ξεχωρίζουμε τους εξής παράγοντες: α) Η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής γρήγορα ακρωτηριάστηκε σε κρατικοποίηση, β) τα Σοβιέτ απονεκρώθηκαν και ο εργατικός έλεγχος εξορίστηκε και μετατράπηκε σε μονοπρόσωπη διεύθυνση γ) Το εργοστάσιο και η παραγωγή αντιμετωπίστηκαν ως «τεχνικός χώρος» (εφαρμογή του τεϊλορισμού ήδη επί Λένιν) και όχι ως πολιτικός χώρος, όπου εκεί πριν απ’ όλα θα έπρεπε να εγκαθιδρυθεί και να ασκηθεί η εργατική εξουσία και δημοκρατία, δ) Δεν βρήκε σημαντικά στηρίγματα διεθνώς λόγω της αποτυχίας των επαναστάσεων σε άλλες χώρες (κυρίως στη Γερμανία, την Ουγγαρία και την Αυστρία, κ.α.). και έκτοτε ο διεθνισμός έγινε μια καρικατούρα υπεράσπισης της «σοσιαλιστικής πατρίδας» και των κρατικών συμφερόντων της ΕΣΣΔ, ε) Σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι κοινωνικές αδυναμίες του Μπολσεβίκικου Κόμματος με την μικρή σχετικά δύναμή του (ιδιαίτερα στην αγροτιά) αλλά και με την απώλεια πολύτιμου πολιτικοποιημένου εργατικού δυναμικού στον εμφύλιο πόλεμο. στ) Η υποχώρηση της επαναστατικής διαδικασίας οδήγησε σε ανάπτυξη και ενδυνάμωση εκμεταλλευτικών στρωμάτων είτε «παλιών» (π.χ. κουλάκοι, έμποροι μέσω ΝΕΠ), είτε «νέων» (τεχνικοί, ανώτερα στρώματα της παραγωγής, κρατική ιεραρχία), τα οποία σε συνδυασμό με τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε η νεαρή σοβιετική εξουσία κατέκλυσαν όχι μόνο το κράτος αλλά και το κόμμα, και οδήγησαν το κόμμα βαθμιαία να μετατραπεί στον κύριο ιδεολογικό, πολιτικό και κατασταλτικό φορέα «νομιμοποίησης» της κρατικής εξουσίας και τελικά σε επιβολή επί του προλεταριάτου.

Τα ενδιάμεσα αστικά στρώματα, το διευθυντικό στρώμα, η «εργατική αριστοκρατία» και μεγάλο τμήμα της κομματικής ηγεσίας μετασχηματίστηκαν σε μια νέα, ιδιότυπη άρχουσα τάξη. Το «κράτος έκτακτης ανάγκης» που οικοδομήθηκε στη βάση των αναγκών του εμφυλίου και του «σοσιαλισμού σε μία μόνο χώρα» στράφηκε στη συνέχεια ενάντια στον «εσωτερικό εχθρό», τον οποίο αντιμετώπισε με αυταρχισμό και διώξεις, ακόμα και με εκτελέσεις την περίοδο μετά το 1936. Το κράτος, αντί να μπει σε διαδικασία απονέκρωσης, βαφτίστηκε αργότερα «παλλαϊκό κράτος», γιγαντώθηκε και έγινε όργανο της νέας κυρίαρχης τάξης. Δημιουργήθηκε ένα ιστορικά ιδιόμορφο εκμεταλλευτικό καθεστώς, μια ιδιότυπη κοινωνία που αποκατέστησε αστικά χαρακτηριστικά και ακύρωσε την πρώτη ιστορική απόπειρα του προλεταριάτου να ανατρέψει ουσιαστικά και ολοκληρωτικά την αστική κυριαρχία και να επιβάλει νέες κομμουνιστικές σχέσεις. Με τελική κατάληξη την κατάρρευση (όχι ανατροπή όπως ισχυρίζεται το ΚΚΕ) του ιδιόμορφου εκμεταλλευτικού καθεστώτος και την ανοιχτή και βάρβαρη καπιταλιστική παλινόρθωση.

Η ανάγκη για ένα νέο Πρόγραμμα και Κόμμα Κομμουνιστικής Απελευθέρωσης, στηρίζεται αφενός στην ανάγκη κριτικής αντιμετώπισης του παραδοσιακού κομμουνιστικού κινήματος στις διάφορες εκδοχές του και αφετέρου -και κυρίως- στην ανάγκη θετικής υπέρβασης του ώστε να μπορέσει να γίνει και πάλι ο κομμουνισμός στον 21ο αιώνα υπόθεση της εργατικής τάξης και των μαζών που κινητοποιούνται, καύσιμο για τους αγώνες του σήμερα και έμπνευση για την κοινωνία του αύριο.

Γ.3 Με ποιο δρόμο από το σήμερα της καπιταλιστικής παντοδυναμίας στο αύριο της κομμουνιστικής απελευθέρωσης;

Στην αντίληψή μας, ο κομμουνισμός δεν αποτελεί απλώς προοπτική, όραμα, «μεγάλη αφήγηση» για το μέλλον, προγραμματικός στόχος που απλά γεμίζει σελίδες κομματικών ντοκουμέντων. Είναι ο τελικός μας σκοπός και ταυτόχρονα ο δρόμος και τα μέσα για την επίτευξη αυτού του σκοπού. Δρόμος επαναστατικός, δρόμος ταξικής δράσης, κοινωνικής ανατροπής και όχι κοινοβουλευτικού περιπάτου ή μεταρρυθμιστικών ουτοπιών, δρόμος που έχει ως κορυφαία του στιγμή το επαναστατικό άλμα, αλλά περιλαμβάνει σε διαλεκτική σύνδεση και την ριζοσπαστική ανατρεπτική πάλη στο παρόν, την επαναστατική τακτική. Χωρίς αυτή την πλευρά, είναι αδύνατον οι κομμουνιστές να συνδεθούν με τις ανάγκες και τα συμφέροντα, τα δικαιώματα και τις επιθυμίες της κοινωνικής πλειοψηφίας, να συμβάλλουν στη βελτίωση της θέσης και της συνείδησής της και στη διαμόρφωση του μαζικού κοινωνικοπολιτικού κινήματος που θα κάνει πράξη την κομμουνιστική απελευθέρωση. Είναι αδύνατον να επιταχύνουν –αντί να αναμένουν παθητικά– τις στιγμές των αποφασιστικών μαχών που θα κρίνουν αν η κοινωνία θα εξακολουθήσει να βαδίζει στον καπιταλιστικό δρόμο ή θα πορευτεί στον δρόμο της χειραφέτησης. Και χωρίς το άλμα της αντικαπιταλιστικής επανάστασης, χωρίς την ποιοτική τομή που τσακίζει τα στηρίγματα της αστικής εξουσίας-κοινωνίας, οδηγεί στην εργατική εξουσία κι εγκαινιάζει τους μετασχηματισμούς που χαρακτηρίζουν την κομμουνιστική απελευθέρωση, επίσης είναι αδύνατον να οδηγηθούμε σε μια τέτοια κοινωνία.

Γνωρίζουμε από την πρόσφατη και παλαιότερη ιστορία ότι αυτός και μόνο ο δρόμος μπορεί να αλλάξει τα πράγματα, σε αντίθεση με τις προτάσεις οι οποίες μιλούν για βαθμιαία μετάβαση στο σοσιαλισμό μέσω μεταρρυθμίσεων και κοινοβουλευτικών διαδικασιών, που αναζητούν «τρίτους δρόμους» ή αέναες «επαναστατικές» διαδικασίες που τάχα μπορούν να χωριστούν σε στάδια αντιμετωπίζοντας πρώτα τη «δευτερεύουσα» και ύστερα τη «βασική» αντίθεση, είτε περιγράφουν δρόμους που περνούν μέσα από επιμέρους αγώνες και αυτοδιαχειριστικά πειράματα.

Οι ρεφορμιστικές τάσεις συνυπάρχουν και συγκρούονται με τις επαναστατικές τάσεις στο εργατικό κίνημα και στις πολιτικές του εκφράσεις εξαρχής. Αυτή η σύγκρουση συνεχίζεται -μετασχηματισμένη- ακόμα και μετά την αντικαπιταλιστική επανάσταση, με διαπάλη για τους τρόπους, τους δρόμους και τελικά την ουσία της οικοδόμησης της νέας κοινωνίας. Ο ρεφορμισμός δεν έρχεται μόνο «από τα πάνω», παρότι εκφράζει τις αστικές επιδράσεις στο εσωτερικό της εργατικής τάξης. Έρχεται και «από τα κάτω», εκφράζει τις αντιφάσεις, τις ανεπάρκειες των κοινωνικών αγώνων και τελικά την αντιφατική φύση της ίδιας της εργατικής τάξης, στην οποία οι τάσεις χειραφέτησης διαπλέκονται με τις τάσεις υποταγής.

Η κυρίαρχη εκδοχή του σύγχρονου ρεφορμισμού προτείνει μια άλλη διαχείριση της αγοράς και της εκμετάλλευσης, έναν καπιταλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο, χωρίς ακρότητες, χωρίς τραπεζική ασυδοσία, με δημόσιο τομέα και «κράτος πρόνοιας». Σύμφωνα με αυτή τη στρατηγική αντίληψη, αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω κάποιου τύπου κυβερνητικής διαχείρισης η οποία όμως στην πράξη καταλήγει να μην μπορεί να αντιστρέψει την επέλαση, τις επιδιώξεις και την πολιτική του κεφαλαίου. Μετά από αυτές τις κυβερνητικές εμπειρίες διαχείρισης του καπιταλισμού είναι αδύνατη η επιστροφή στο σημείο εκκίνησης. Έτσι, -όπως έδειξε η εμπειρία πάρα πολλές φορές και σε όλη την ιστορική πορεία-τα αριστερά κόμματα ή ό,τι έχει απομείνει απ’ αυτά, έχουν γίνει αγνώριστα, τα κινήματα και οι συλλογικότητές τους έχουν υποχωρήσει, η απελπισία και ο κυνισμός έχουν κυριαρχήσει και συχνά γιγαντώνεται η ακροδεξιά (Ισπανία, Ελλάδα, Χιλή). Η εκάστοτε επόμενη κυβερνητική πρόταση είναι πιο δεξιά από την προηγούμενη.

Από την άλλη, στο γενικό τοπίο της αριστεράς που προσβλέπει σε κοινοβουλευτικές-κυβερνητικές λύσεις υπάρχουν και δυνάμεις που στρέφονται με νοσταλγία στον «σοσιαλισμό που γνωρίσαμε», στις ιδιόμορφα εκμεταλλευτικές και ανελεύθερες κοινωνίες που προέκυψαν από την ήττα και τον εκφυλισμό των επαναστάσεων του 20ού αιώνα. Σ’ αυτές τις δυνάμεις η ρεφορμιστική πρακτική, οι πολιτικοί στόχοι «ανακούφισης» -και όχι σύγκρουσης με τους πυλώνες της αστικής πολιτικής- και η ενσωμάτωση στο αστικό κοινοβουλευτικό παιχνίδι συνδυάζεται με κομμουνιστικές διακηρύξεις και επαγγελίες. Η νοσταλγία για το ένδοξο παρελθόν και η απότιση φόρου τιμής στις επαναστάσεις «που συγκλόνισαν τον κόσμο» χρησιμεύουν σαν άλλοθι για την εγκατάλειψη της επαναστατικής στρατηγικής και τακτικής και την επιδίωξη κυβερνητικών λύσεων (συνεργασίας ή αυτοδύναμες).

Μια άλλη, επίσης, σύγχρονη μορφή ρεφορμισμού -που έρχεται ήδη με διάφορες μορφές από το πρώτο μισό του 19ου αιώνα- είναι το ρεύμα που υποστηρίζει το «ξεπέρασμα» του καπιταλισμού με πειράματα αυτοδιαχείρισης, αλληλέγγυας συνεταιριστικής οικονομίας, ανταλλαγής χωρίς χρήμα, αποεμπορευματοποιημένων ζωνών και νησίδων αυτοδιαχείρισης, κ.ά. Συχνά αυτό το ρεύμα ονομάζεται και δημιουργικός αντικαπιταλισμός. Οι προσπάθειες αυτές, όταν δεν αποτελούν καθαρά αστικές πρωτοβουλίες για τη στοιχειώδη υποκατάσταση της κοινωνικής λειτουργίας και υποδομών του κράτους (όπως πλατιά προωθεί ακόμα και η ΕΕ), έχουν την τάση αμφισβήτησης βασικών στοιχείων και αξιών της σημερινής κοινωνίας, όπως το χρήμα, το κεφάλαιο, το κράτος, η εκμετάλλευση, η εξατομίκευση. Φιλοδοξούν μεν να απαντήσουν σε επείγοντα λαϊκά προβλήματα επιβίωσης. Ωστόσο, τα πιο βασικά αγαθά που έχει ανάγκη ένας άνθρωπος σήμερα απαιτούν μέσα παραγωγής σε πανεθνική ή και διεθνή κλίμακα. Χωρίς να συντριβούν η αστική ιδιοκτησία και το κράτος/εξουσία, αυτοί οι πειραματισμοί είναι καταδικασμένοι να φυτοζωούν στα διάκενα της οργανωμένης από το κεφάλαιο παραγωγής.

Γ.4 Ο χαρακτήρας της επανάστασης στην εποχή μας 

Η επανάσταση στην εποχή μας θεωρούμε ότι πρέπει να είναι εργατική, αντικαπιταλιστική, διεθνιστική και με κομμουνιστικό περιεχόμενο.

*Εργατική, γιατί στην ηγεσία της θα βρίσκεται η σύγχρονη εργατική τάξη. Δεν φανταζόμαστε την επανάσταση ως μονόπρακτο, ως πράξη μειοψηφιών ή μια νέου τύπου στιγμιαία «έφοδο σε χειμερινά ανάκτορα». Θα είναι μια πιο σύνθετη διαδικασία – πάντα ωστόσο ένα άλμα που θα επιβληθεί από τη συνειδητή δράση εκατομμυρίων- και θα κρίνει το ποιος έχει την πολιτική εξουσία: η αστική τάξη ή η εργατική τάξη που θα ηγείται σε ένα ιστορικό κοινωνικοπολιτικό μπλοκ απελευθέρωσης από τα αστικά δεσμά στο οποίο θα εντάσσονται και τα υπόλοιπα καταπιεζόμενα και εκμεταλλευόμενα στρώματα. Η επανάσταση σε τελική ανάλυση θα γίνει από το πολιτικό κίνημα της επαναστατημένης εργατικής τάξης, σε αλληλεπίδραση με την πρωτοπορία.

*Αντικαπιταλιστική, γιατί από τη στιγμή που ο σύγχρονος ολοκληρωτικός καπιταλισμός αποτελεί τη γενεσιουργό αιτία των δεινών, επίδικο και σκοπός της επανάστασης δεν μπορεί να είναι άλλος παρά η ανατροπή της αστικής κυριαρχίας και η κατάργηση της εκμετάλλευσης. Σήμερα, ανάμεσα στην καθοριστική πάλη για την ανατροπή της βάρβαρης αντεργατικής επίθεσης –σε επιμέρους ζητήματα ή συνολικά– και στην επανάσταση δεν μεσολαβεί ούτε μπορεί να σταθεί κάποιο ενδιάμεσο στάδιο ή βαθμίδα, καμιά διαφορετική συνολική πολιτική λύση-κατάσταση σε όφελος των εργαζομένων. Έτσι, η επανάσταση, θα στοχεύει στην συντριβή του αστικού κράτους και στην ανατροπή της αστικής εξουσίας, για την εγκαθίδρυση της εργατικής εξουσίας-δημοκρατίας.

*Διεθνιστική, γιατί γνωρίζουμε ότι το μέλλον της επανάστασης θα κριθεί και από το εάν αντίστοιχες διαδικασίες γίνουν και σε άλλες χώρες. Η επανάσταση εκδηλώνεται και νικά καταρχήν εθνικά (ή σε ομάδα χωρών) και ολοκληρώνεται σε διεθνική κλίμακα. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει ότι παραιτούμαστε από την επαναστατική πάλη στη χώρα μας εν αναμονή αντίστοιχων διεθνών διαδικασιών. Σημαίνει, αντιθέτως, ακόμα πιο αποφασιστική πάλη για την επανάσταση στη χώρα μας και, ταυτόχρονα, ακόμα πιο αποφασιστικό διεθνιστικό αγώνα.

*Θα έχει κομμουνιστικό απελευθερωτικό περιεχόμενο, αφού θα ενεργοποιήσει τη διαδικασία μετάβασης προς τον κομμουνισμό μέσα σε μια πορεία ταξικών συγκρούσεων, με καμπές σε εθνικό και διεθνικό επίπεδο. Ο θετικός-δημιουργικός χαρακτήρας της κομμουνιστικής κατεύθυνσης αποτελεί τον στρατηγικό πλοηγό της επαναστατικής διαδικασίας.

Υποκείμενο της επανάστασης κατά την αντίληψη μας είναι η εργατική τάξη, όχι γενικά και αφηρημένα, σαν να έχει «εκ φύσεως» και στο σύνολό της μια «περιούσια αποστολή», ούτε γενικά με τους αγώνες της, αλλά στον βαθμό που αποκτά συνολικό προβάδισμα στο εσωτερικό της η αντικαπιταλιστική, επαναστατική και κομμουνιστική τάση. Δεν πρόκειται για αυτόματη ή «νομοτελειακή» διαδικασία, αλλά για υπαρκτή δυνατότητα και τάση, που αποκτά «σάρκα και οστά» μέσα και από την πρωτοπόρα παρέμβαση του πολιτικού επαναστατικού υποκειμένου.

Επαναστατική κατάσταση και κρίση- Δυαδική εξουσία προεπαναστατικά

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η επανάσταση είναι αδύνατη χωρίς επαναστατική κατάσταση, και που πριν από αυτήν συνήθως μπορεί να υπάρξουν και επαναστατικά γεγονότα. Ποια είναι, τα γνωρίσματα μιας επαναστατικής κατάστασης; Πρώτο, «οι κάτω» δεν θέλουν το παλιό και «οι πάνω» δεν μπορούν να κυβερνούν με τον παλιό τρόπο. Δεύτερο, υπάρχει επιδείνωση, ακόμα μεγαλύτερη από τη συνηθισμένη, της ανέχειας και της αθλιότητας των καταπιεζόμενων τάξεων. Τρίτο, αναπτύσσεται σημαντικό ανέβασμα της δραστηριότητας των μαζών, που σε ειρηνική εποχή αφήνουν να τις ληστεύουν ήσυχα, ενώ σε καιρούς θύελλας τραβιούνται σε αυτοτελή ιστορική δράση. Χωρίς αυτές τις - κατά κύριο λόγο - αντικειμενικές αλλαγές που δεν εξαρτώνται ούτε από τη θέληση ορισμένων χωριστών ομάδων και κομμάτων, μα ούτε και από τη θέληση ορισμένων χωριστών τάξεων, η επανάσταση είναι κατά γενικό κανόνα αδύνατη.

Κάθε επαναστατική κατάσταση όμως δεν γεννάει την επανάσταση. Αυτό συμβαίνει μόνον όταν οι παραπάνω αντικειμενικές αλλαγές συνενώνονται με τις υποκειμενικές αλλαγές και συγκεκριμένα με την ικανότητα της επαναστατικής τάξης να μετασχηματίσει την επαναστατική κατάσταση σε επαναστατική κρίση, που συνήθως συνοδεύεται από δυαδική εξουσία (όχι νομοτελειακά), για να διεξάγει έτσι επαναστατική μαζική δράση αρκετά ισχυρή ώστε να τσακίσει ή να εξασθενήσει σημαντικά την παλιά κυβέρνηση και εν γένει την αστική εξουσία που ποτέ, ακόμη και σε εποχή κρίσεων, «δεν πέφτει αν δεν τη ρίξουν».

Με βάση την ιστορική εμπειρία, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων προκύπτουν συνθήκες δυαδικής εξουσίας. Σε τι συνίσταται η δυαδική εξουσία; Στο ότι πλάι στην τότε κυβέρνηση της αστικής τάξης, σχηματίζεται -στο έδαφος του καπιταλισμού, σε περίοδο επαναστατικής κρίσης- προσωρινά μια άλλη διακυβέρνηση, που στηρίζεται σε όργανα επιβολής της λαϊκής θέλησης, στην άμεση επαναστατική πρωτοβουλία των λαϊκών μαζών από τα κάτω, και όχι στο νόμο, που έχει εκδώσει μια συγκεντρωτική αστική κρατική εξουσία. Η εξουσία αυτή είναι εντελώς διαφορετικού είδους από την εξουσία που υπάρχει στην αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία. Ενδέχεται να πάρει μορφές όπως η Κομμούνα του Παρισιού, τα σοβιέτ στη Ρωσική Επανάσταση ή τα εργατικά συμβούλια. Είναι η μοναδικά δυνατή προεπαναστατικά επαναστατική διακυβέρνηση, που εκφράζει άμεσα τη συνείδηση και τη θέληση της πλειοψηφίας των εργατών και των αγροτών. Αυτή η συνθήκη της δυαδικής εξουσίας θα λήξει σύντομα είτε με την αποφασιστικότητα των επαναστατικών δυνάμεων για την έναρξη της επανάστασης, είτε θα οδηγηθεί στην επικράτηση των αντεπαναστατών και την ένοπλη συντριβή των επαναστατικών δυνάμεων.

Το ιδρυτικό Συνέδριο της

Κομμουνιστικής Απελευθέρωσης

16 Φεβρουαρίου 2025